Açıklamalı Divan Şiiri Sözlüğü

Ahmet Talât Onay (1885-1956), şair, yazar, gazeteci, edebiyat araştırmacısı, eğitimci, idareci ve yaklaşım olarak hizmet ve faaliyetlerde çok yönlü bir şahsiyet vardı. Özellikle, örneklerden yola çıkarak halkın kurtardığı sistemleştirmeyi deneyen ilk araştırmacı olarak önem taşır. Ahmet Talât'ın Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı isimli ansiklopedik eseri, bu konuda yapılmış ilk kapsamlı çalışmadır. Ahmet Talât'ın yıl boyunca devamlı olarak muhafaza ettiği bu kitapta 1000'e kadar madde yer alır. Yazar, onun konusunu özlü yazarlardan ayıran örnek beyitlerle açıklarken, eserini aynı zamanda zengin bir antolojiye dönüştürüyor. Eserin bir başka özelliği, kelime ve kavramları açıklarken çok sayıda kaynaktan yararlanmasıdır. Bunların başında sözlükler gelir: Lehçe-i Osmânî, Salâhî Lûgati, Lûgat-i Ebuzziya, Lehçetü'l-Lûgat, Ferheng-i Şu'ûrî, Kâmûs-ı Osmânî, Tuhfe-i Vehbî, Nuhbe-i Vehbî, Divânü Lûgati't-Türk, Ahterî, Burhân-ı Kâtı' Tercümesi, Kâmus Tercümesi, Kâmûs-ı Felsefe, Ferheng-i Ziyâ, Lûgat-ı Târihiyye ve Coğrafiyye, Kâmûsu'l-A'lâm. Biyografik eserler arasında ise, Latifî, Âşık Çelebi ve Kınalızâde'nin şuarâ tezkireleri, Menâkıb-ı Hünerverân, Osmanlı Müellifleri, Türk Şâirleri ve Son Asır Türk Şâirleri vardı. Yazar, belli başlı Osmanlı târihleriyle, çeşitli tarih araştırmalarından da yararlanır. Peçevî, Nişancı, Naimâ, Atâ, Âlî, Çelebizâde Âsım kayıtlıyle, Koca Sekbanbaşı Lâyihası, Cevdet Paşa'nın İbni Haldun Mukaddimesi, Takvim-i Edvâr'ı ve târihi, Rıza Nur'un Türk Târihi; Köprülü, Uzunçarşılı ve Günaltay'ın çeşitli kitap ve makaleleri bu almaya belli başlılardır. Evliya Çelebi Seyahatnâmesi de yazarın en çok yararlandığı eserlerden biridir. Sûdî'nin Hâfız Divanı, Bostan ve Gülistan şerhleri, Sarı Abdullah'ın Mesnevi Şerhi, Risale-i İbni Zeydûn Şerhi ve Veled Çelebi'nin elyazması halinde olan Âyîn-i Cem, Cep Defteri, Tuhfetü'l-Erbaîn, Dahme-i İrfân ve Sımât-ı Âşıkan gibi de çok sık kullanılanlar arasında yer alır. Erzurumlu İbrahim Hakkı'nın Marifetnâme'si, Fakirî'nin Risâle-i Ta'rifât'ı, Mehmed Ali Aynî ve Ömer Rıza Doğrul'un dinî-tasavvufî eserleri, divanlar ve sayamadığımız daha güzelleri... Eserin bir başka özelliği de, Veled Çelebi, Tahir Olgun ve Fuat Köprülü gibi duruşu şahsiyetlerin tashihinden ve geçmişinden geçmişti. Eserin orijinalinde, Köprülü'nün kendi el yazısı ile yer alan ilave bilgiler vardır. Veled Çelebi ve Tahir Olgun birer takriz özetleri gibi, esere de zaman zaman açıklamalarıyla katkıda bulunmuşlardır. Yahya Kemal Beyatlı da takriz olarak el yazısıyla bir rübaisini verir. Ahmet Talât Onay'ın Açıklamalı Divan Şiiri Sözlüğü'nün adı Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı isimli bu ansiklopedik eseri, Eski Türk edebiyatının gidişatından geçerek metinleri daha iyi okuyabilen isteyen öğrenci, öğretmen, ilim adamı ve ilgili her türlü okuyucuya yardımcı olacak zengin bir kaynak niteliğindedir. Tanıtım Metni