Francis Hutcheson ve Ahlak Duyusu Teorisi

İskoç Aydınlanması'nın mimarlarından Francis Hutcheson, geliştirilen ahlâk teorisiyle David Hume, Adam Smith, Immanuel Kant ve çok diğer ünlü filozofa esin kaynağı olan bir düşünürdür. Hutcheson'ın “ahlâk duyusu” olarak nitelendirdiği şey ise kendisi de ifade ettiği üzere “doğal vicdan”dır ve bu insanla birlikte varolmuştur. Ancak vicdanın, “ahlâk duyusu” adıyla, teolojik ve rasyonalist kavrayışlardan arındırılmış ahlâki perspektifte modern, seküler ve ampirik bir kavram olarak ortaya çıkışı ve gelişimi, 18. yüzyılın ilk yarısındana, yani Aydınlanma Çağı'nın başlangıcına denk gelir. Hutcheson, 18. yüzyılda bireyinci kapitalizmin doğurduğu sıkıntıları idare edememekle itham ettiği teolojik ve rasyonalist ahlâk teorilerinin, özellikle de bu sıkıntıların, acıların ve sefaletin doğrudan sorumlusu olarak gördüğü Hobbescu egoist ahlâk, siyaset ve adalet teorilerinin üstesinden geldiğinde. Hutcheson'ın amacı insan doğasını kötümser ya da tek yönlü ele alan ahlâk teorilerinin önünü keserek bu olumsuz olayların dağılımıdır ki, bu da güneşli bir durumun insan doğasının küresel analizini yaparak parlamasını sağlar. Temelinde “insana güven” veren Hutcheson'ın şifasında kışkırtıcı bir şeylerin bulunması oldukça zordur. Çünkü o, “ahlâk duyusu teorisi” ile, kendine ve başkalarına yabancılaşmamış, etik ve estetik ürünlerini yitirmemiş, her insanın neşe bilgisinde olduğu ve yüreğinde olan şeyleri, hayırseverlik, müşfiklik, merhamet, diğerkâmlık gibi insani olgusal/bilimsel gelişmelerin bir çıkışı, Terry Eagleton'ın deyimiyle “yüreğin”nı ortaya koymaya çalışmıştır. Tanıtım Metni