Hakikatin Araştırılması Dünya ya da Işık Üzerine İnceleme

Bu kitap, Descartes'ın opus postumum'u, yani ölümü sonrasında yayımlanan eserleri arasında yer alan iki metnin çevirisini bir araya getiriyor. Bu metinlerden Recherche de la Vérité par la lumière naturallle unvanını taşıyan ilki, hayâlî üç karakter (Eudoxe, Poliandre, Epistémon) arasında kurgulanmış bir diyalogdur. Descartes'ın tamamını yazıp bitiremediği bu metinde, esas olarak yöntemsel şüphesi ve cogito ergo sum hükmünün verilmesizliği olmak üzere formülün ana hatlarını özetler. Descartes'ın bu metni üzerine ünlü Alman filozof Ernst Cassirer şu değerlendirmede bulunur: «Descartes'ın hiçbir yazısı, hatta Metot Üzerine Konuşma bile, onun düşüncesinin evrenine giriş için bize daha iyi bir yaklaşım noktası sunamaz». Descartes'ın Le Monde ou Traité de la lumière başlıklı metni de bitmemiş bir eser projesidir. Madde, uzay, atalet, hareket, ışık gibi fizik konularını ve çıldırmış, kütlesinin ve hareketin korunumu gibi doğa yasalarını incelediği bu eserini tamamlamaktan, 1633 yılının Haziran ayında alındığı, Galilei'nin Engizisyon tarafından denendiği haberi üzerine vazgeçildi. Zira bu eserinde o da Galilei gibi dünyanın güneş ışığına döndüğünü savunmaya niyetlidir ve hakkında çıkarılmış “ateist” söylentisinden de zaten fevkalade tedirgindir. Descartes'ın bir kovuşturmaya uğramamak için ne kadar ihtiyatlı yazdığı, Dünya ya da Işık Üzerine İnceleme'de görülüyor: mevcut dünyadan değil, hayâl ürünü bir dünyadan söz ediyormuş gibi yazar. Bu ihtiyatlı yönetimi Latince «larvatus prodeo» (maske takarak ilerliyorum) ifadesiyle de bizzat vurgulanmıştır. Tanıtım Metni