İdigey ile Moradım - Başkurt Türklerinin Tarihi Destanı

İdigey ile Moradım Destanı özelde Başkurt, genellikle Türk kültürel belleğinin dış dünyanın yansıyan anlam alanının biridir. Hem mitolojik dönemden, zihinsel akış halindeki kültürel kodlar hem de tarihsel olarak bilinen belge ve bugünün insanına bir hatırlatma olarak gösterilen önemli eserlerdendir. İdigey Destanı, birden fazla Türk boyu arasında bilinen ve anlatılan destanlardan biridir. Başkurtlar, Kırım ve Kazan Tatarları dışında, Altay, Kazak, Özbek, Türkmen, Nogay ve Karakalpaklar arasında yaşamaktadır. Genel olarak destanın ana konusu ve olay örgüsü 14-15. yüzyıllarda Altınordu Devleti içinde yaşanan mücadelelere dayanmaktadır. Araştırıcılar özellikle Kazak-Nogay destan sahasındaki destanlarda gerçekçi gerçekliklerin diğer destan sahalarına göre daha ağır bastığı ve bunun en güzel örneklerinden birinin "Edige Destanı" olduğunu belirtirler. İdigey ile Moradım Destanı'nın başkahramanı ve karşı kahramanı, reklamları, mevkileri ve konumları, mücadeleleri karşılığında bazı tarihsel verilerle örtüşmektedir. İdigey/Edige/Edgü Mirza ile Altınordu hükümdarı Toktamış veya bu şahsiyetlerin Tümur Han ile yaşadıkları çeşitli siyasi ticaretler, tarihi verilerle doğrulanmaktadır. Ancak destanda adı geçen kahramanlar veya olaylarla, geçmişte yaşanmış şahsiyet veya yaşanmış olaylarla ilişki kurulsa bile, destanın o tarihi dönemi aşan bütüncül ve doğumun bir ayrılık sahibi olduğunu da öncelikle belirtmesi gerekmektedir. Tanıtım Metni