Irak Selçuklu Devleti Atabeğleri

Büyük Selçuklular'ın 513-590/1119-1194 tarihleri ​​arasında süre süren Irak Selçuklu Devleti'nin inkırazında önemli bir rol oynayan atabeglik müessesesinin etki ve belirtmeyi amaçlayan bu dizinin temel hareket noktası, atabeglik görevine tayin edilenlerin tarihleridir. siyasî, içtimaî, kültürel olayların etkilerine ışık tutmayı amaçlamaktadır. Atabeg Karaca es-Sâkī, 1119'daki Sâve Savaşı sonrasında Sultan Sencer'in emri ile huzura getirildiği zaman Büyük Selçuklu hükümdarı kendisine: "Yeğenlerim bana karşı muharebe ederlerse saltanatı istemeleri olmayacak değil, sen ise insanları çağırarak benim öldürüldümem için çabaladı. Fars ve Huzistan'da daha fazla top sahibi mi olacaktın?" diye sorduğunda atabeg korkusuzca: "Sana galip gelip, seni öldürebilir. Böylece kardeşinin oyun benim hükmüm yerine girecek ve istemeki atayıp azledebilecektim." geldi. İbnü'l-Esîr, et-Târihu'l-bâhir fi'd-devleti'l-Atabekiyye (Târîhu'd-devleti'l-Atâbekiyye fi'l-Mevsıl), s. 45. Kısaca'ın meşhur müellifi İbnü'l-Esîr, Irak Selçuklu Devleti Sultanı Mesʻûd'un hükmü devirdeki atabeg ve emîrlerin gücü, etkileyici bir şekilde yorumlanmaktadır: "Emîrler beldeleri sultanın hızı ve haberi olmadan kendi aralarında paylaşmak istediler. Sultanın sadece ismi vardı, elinde hiçbir belde kalmamıştı." İbnü'l-Esîr, İslâm Tarihi İbnü'l-Esîr, el-Kâmil fi't-Târih Tercümesi, XI, 65. Irak Selçuklu Devleti'nin güçlü iki atabegi İmâdeddin Zengî ve Çavlı Cândâr şu dizelerle tavsif edilmektedir: “Bunların ikisi kutup olup, İslâm feleği bunların üzerine dönerdi.” Bündârî, Irak ve Horasan Selçukluları Tarihi, s. 185. Tahta yeni reddedilen sultana itaat arz talep edildiği zaman Atabeg Arslan-aba, yanında bulunan Selçuklu şehzadesini tahta çıkarabileceğini ima eden şu sözlerini sarf etti: “Ya bana dokunmazsınız ya da benim orada da bir sultan olduğundan hatırlanırınızdan çıkarmazsınız!” İbnü'l-Esîr, İslâm Tarihi İbnü'l-Esîr, el-Kâmil fi't-Târih Tercümesi, XI, 221-222. Tanıtım Metni