Osmanlı'dan Cumhuriyet'e Şirketleşme

2009 yılında kaybettiğimiz Prof. Dr. Haydar Kazgan, Türkiye'de finans tarihi birimlerinin önünü düzenli bu alanda temel başvuru yapıları sayılacak ürünler ortaya koydu. Ağırlıklı olarak para, banka, sanayi ve şirketleşme tarihi alanında yapıtlar veren Kazgan, bölünmüş boyutlu bir boyut katarak sağlam bir dayanak noktası kazandırırken, günümüzün gelişen geçmişlerine dair deneyimlerin genleşebilmemizin önünü açtı. “Osmanlı İmparatorluğu'nda Tanzimat'ın açıklamasından sonra hukuki, askerî değişim ve gelişmelerin yanı sıra ekonomik gidişatı hiç olmazsa bazı örnekler vermek okuyuculara ve ilgililere aktarım bu kitaplar ana hedefini oluşturur. Doğal olarak, ulaşılabilen kaynakların tamamı açıklama bakımından yeterli değildir. Çünkü, kapasitelerimiz özellikle ekonomide tarihi araştırma yapmak isteyenlere pek az yardımcı olabilir. ve maalesef bu mecmualar arasında bile yoktur ve bu eksikliğe rağmen, Osmanlı İmparatorluğu'ndaki kayıt sistemi yerde bulunmaz. bu dergilerin kütüphanelerindeki mevcut değil veya Tasnif edilmediği için ilgililere ulaştırılması mümkün olamamaktadır. Ancak biz özel çabamızla bu mecmuaların birkaçını elde ettik. Osmanlı İmparatorluğu'nda her türlü sınai girişimde bulunulur ve bu araştırma bu görüntüyle bir monografiler ve anlatım dizisidir. Bu nedenle giriş olarak “Osmanlı İmparatorluğu'nda Sanayileşememenin Nedenleri” hakkında yirmi yıllık varan araştırma sonucu ortaya çıkarabildiğim bazı sonuçları çıkarabildim, ayrıca dönemde ait birçok evrak, fatura, makbuz, gravür, hisse senedi ve diğer görsel malzemeyle kitabı görsel olarak zengin kılmaya çalıştım. Bu konu birçok kimse tarafından farklı şekilde yorumlandığı için, 19. asır boyunca sanayileşmenin dışında kaldığı halde, ekonomisini bir bakıma canlı tutabilen Osmanlı Devleti'nin, bu yönde sanayileşmeye bir alternatif olarak kabul etmek mümkündür. Biz, bu konuyla ilgili çeşitli yazılarımızda ele alarak bir Osmanlı merkantilizmi üzerinde durduk. Aslında de özellikle 19. asrın sonlarında Birinci Dünya Savaşı'na kadar geçen zamanda ve hatta 1930'lara kadar, ekonomiyi canlı tutan bir merkantilist hareketi gözlemek mümkündür. Özellikle dış ticarete, transit ticarete, komisyonculuğa ve çağdaş tabirle pazarlamaya dayalı faaliyetlerle, ekonomiye kaynak yaratıldığı bir gerçektir. Bunun en basit şeklinin ispatı, içe aktarmanın başarısızlığı nedeniyle ortaya çıkan açıkların açıktan borçlanmayla kapatılmaması, söylenmesi, daha güçlü bir kaynak bulunmasıydı. Bu kaynak da, Osmanlı merkantilizmidir. Monografi ve yorumlardan oluşan bu kitapta, özellikle lisan konusu birçok okuyucuyu bazı tenkitlere yönlendirebilir. Yüzyılı aşkın bir zaman içinde Osmanlıcadan geldiği Türkçeye gelinceye kadar kelime, gramer ve sentaks o kadar değişmiştir ki, ben eski metinleri okuya okuya konuşma lisanımı bile bugünde tutamıyorum. Hatta zaman zaman yakınlarım ve başlangıcım beni ikaz bile ettiler, ama şurası iyi bilinmelidir ki, hiçbir lisan Türkçesinin bu son yıllarda yaşadığı dramayı yaşamamıştır. Bu dramatik gelişmelerden benim gibileri mesul tutmak biraz haksızlık değil diye düşünüyorum.” Haydar KazganTanıtım Metni