Osmanlı İmparatorluğu'nda Aydın Ve Bürokrat Tarihçi Mustafa Ali

Osmanlı İmparatorluğu'nun altın çağının genişlemesi ve o dönemki siyasi ve kültürel, âlimlerin, şairlerin ve memurların büyümesi, devlette yüksek bürokrasinin kaçırıldığı, atamaların, terfilerin, kadrolaşmaların nasıl şekillendiğini bir portre üzerinden araştırmak gerekseydi, muhtemelen Gelibolulu Mustafa Âli'den daha iyi bir örnek seçilemezdi. Gerçekte Mustafa Âli'nin geniş deneyimi, yaşadıkları ve tanıklıkları, aynı zamanda 16. yüzyılın tartışmasız en iyi tarih eseri “Künhü'l-Ahbar”ı ve diğer geçmiş dönemlerin geçmişi, Türk devletinin mevcut, bürokratik geleneğini barındırdığı için benzersiz bir kaynaktır. Şehzade Selim'in kâtibi olarak başlayan kariyeri, uzmanlaşma ve profesyonelleşme düzeyi yüksek maliye bürokrasisinin seçkin bir üye olarak imparatorluğun önemli ölçüde devam etti. Halep, Şam, Bosna, Üsküp, Tiflis, Erzurum, Kahire, Cidde vb. merkezlerde devlet hizmetinde bulunurken neredeyse dolaşmadığı Osmanlı ülkesi kalmamış, ki bu bir memurun nasıl bir ülke coğrafyası ve vizyonu içinde olduğunu da göstermektedir. Bu şehirlerin mali defterlerini tutarken, aynı zamanda toplumun, siyasetin ve tarihin de değerlendirilmesi sağlandı. Bakî, Hayâlî gibi okul arkadaşları ve dönemin diğer önemli şairleri, edipleriyle hep iç içeydi; Osmanlı siyasi ve ahlâk edebiyatının başyapıtı Ahlâk-ı Alâi yazarken Kınalızâde'nin yanıbaşında olan, küresel değişikliklerini yapan ve ondan pek çok şey öğrenen gen Âli'den başkası değildi. Nef'î'yi yetiştiren ve ona mahlasını veren de kendisiydi. Osmanlı bürokratlarının pek çok yaşamlarına önde gelen siyasi kişiliklerin hizmetinde başlamışlardı. Âli de öyleydi. Ona göre Türk devletinin yapısı ve bürokrasisinde en temel sorun adalet temelinde liyâkatı ödüllendirilen toplum anlayışının çarpıtılması ve akamete uğratılması olmuştur. Siyasi kişiliklerin büyük mücadeleleri, liyakat, atamalar, kadrolaşma, ittifaklar, hizipleşme ve partizanlık… Türk siyasilerinin o gün olduğu gibi bugün de gündemden hiç düşmeyen konular. Cornell H. Fleischer bu çalışması ile “Osmanlı bilgilerini eksikliği oldukça hissedilen ete büründürme, yalnızca kemikleri değil, organları, damarları, sıcaklıkları, ritimleri de belirleme, bugün ancak cansız bulunan organik gerçekliği yeniden başlatma girişimine” soyunup, çok ciddi bir arşiv çalışmasıyla birlikte zaman çok canlı, âdeta romanda okunacak bir hesaplamayı bir bürokrat ve üzerinden gerçekleşen gerçek bir şaheser. Tanıtım Metni