Osmanlı'nın İlk Demiryolu Projesi Samandağ - Basra Demiryolu

Demiryolunun kısa sürede tüm düzeni değiştirildi. İlk dolaşımın 1825 yılında gerçekleştirilmesinden sonra İngiltere ve diğer Avrupa ülkelerinin emperyalist politikaları çerçevesinde yeni hatlar inşa etmeye çalıştılar. Adriyatik Denizi'nden Basra Körfezi'ne, Ağrı Dağı'ndan Mısır'a kadar geniş bir coğrafyaya yayılan Osmanlı İmparatorluğu, biriktirme konumu nedeniyle Avrupa ülkelerinin ilgisini çekmiştir. Bu araştırma, Akdeniz'i Basra Körfezi'ne bağlamayı amaçlayan önemli bir kalkınma projesi olan Fırat Vadisi Demiryolu Projesi kapsamında yer almaktadır. Proje ile ilgili öneriler 1830'lu yılların başında ortaya çıkmış ve 19. yüzyılın sonuna kadar savunucuları tarafından dayanıklı olmak için birçok çaba sarf edilmiştir. Bu araştırma, geleneksel arka plan, Osmanlı ve Birleşik Krallık politikalarına yansımaları, Osmanlı İmparatorluğu ve Birleşik Krallık'a faydalarını özetleyen tartışmaları ele almıştır. Çalışmada teorik-analitik metodoloji uygulanmış ve en önemli projeyle ilgili Osmanlı İmparatorluğu arşiv kaynaklarından elde edilen bilgiler olmak üzere çeşitli veri kaynakları kullanılmıştır. Ayrıca Rawdon Chesney, William Patrick Andrew gibi proje savunucularının yazıları ve 19. yüzyıla ait diğer temel kaynaklar da kullanılmıştır. Amerika Birleşik resimlerinin Birleşik Krallık'tan bağımsızlığını kazanmasının ardından Birleşik Krallık, o dönemdeki en büyük sömürge ülkesi olan Hindistan üzerindeki güvenceyi almak için elinden gelmeye çalışmıştır. Fırat Vadisi Demiryolu Projesi, Hindistan'daki İngiliz çıkarları ile proje çıktıları arasında güçlü bir şekilde ortaya çıkar. Birleşik Krallık, Hindistan ile en kolay ve en iyi şekilde kurarak hem ticari rotayı güvence altına alarak hem de Hindistan'a mümkün olan en kısa sürede askeri teçhizat ve asker sevkıyatını yapabilmeye çalışmıştır. Osmanlı ekonomisi, Orta Doğu'daki politikalarını göstermek için daha etkili araçlara sahip olmak amacıyla projeyi destekledi ve 1857'de projede bir imtiyaz teklifi yaptı. Süveyş Kanalı Projesi'nin %40 hissesinin satın alınmasından sonra İngiliz ihalesinin projeye karşı durumu değişmiştir. Rusların Erivan-Van veya İran üzerinden Basra Körfezine inme çalışmaları projeyi sürekli gündemde tutmuş ancak Fırat Vadisi Demiryolu Projesi hiçbir zaman hayata geçirilmemiş, buraya bölgeden bölge oluşturma konumu ve sahip olduğu doğal kaynaklar batılı ülkelerin bölgesini kabartarak bölgenin sömürgeleştirilmesinin önünü açmış ve günümüze kadar olana kadar devamsızlaştırılmasına neden olmuştur.