Osmanlı ve Safevi İdaresinde Bağdad (1623-1703)

Medeniyetler beşiği Mezopotamya, tarih boyunca pek çok siyasî gücünün yaşantısına sahne olmuştur. Ancak bugün bu medeniyetler hakkında bilgi sahibi olmak istendiğinde, bize bu olanağı en iyi şekilde sağlayan kaynak, bu güçlerin izlerini taşıyan şehirler olmuştur. Bu yerde, şehirler üzerinde yapılmış ve yapılabilecek olan kümelerin durumları çok büyüktür. Mezopotamya'nın kalbi durumunda olan Bağdâd çapındaki inceleme listelerinde, hem bu şehirdeki güçlerin aydınlık hem de şehrin bugünü ile göreceğini bakış açısından büyük önem arz etmektedir. VIII. yüzyılda Abbâsî Halifesi Ebû Caʿfer el-Mansûr tarafından Bağdâd coğrafyasında kurulan Medinetü's-selâm, Abbâsîlerin yönetim merkezi olmuş ve çalıştırıldığı Bağdâd'la aynı manada anılmıştır. Dolayısıyla Medinetüʿs-selâm adıyla 1258'de Moğol işgaline kadar Abbâsîlere başkentlik yapan Bağdâd, bu süreçte Abbâsîlerin zayıflamasıyla birlikte Büveyhî ve Selçukluların siyasî yönetiminin etkisinde kalmış; Moğol istilasıyla birlikte sırasıyla İlhanlılar (1258), Celayirliler (1339), Karakoyunlular (1410), Akkoyunlular (1467) ve Safevîlerin (1508) hakimiyetinde kalmıştır. 1534 yılında Kanuni Sultan Süleyman'ın Irakeyn seferi sonucu Osmanlı hakimiyetine geçen Bağdâd, 1623-1638 yılları arası kısa süren Safevî hakimiyetinden sonra bir daha elden çıkmamak üzere tekrar Osmanlı Devleti hakimiyetine geçmiştir. Bağdâd'ta hüküm sürmüş bu devletlerin şehirdeki yönetimi, yaptıkları mimari eserler ile şehrin kültürel durumu, muhtelif üniversitelerde farklı kişilerce Yüksek Lisans ve Doktora tezleri olarak işlenmiştir. Örneğin günün erken dönemleri ile ilgili Kadir Kan tarafından “Abbâsîler'in Birinci Asrında Bağdat (762-847)” adlı bir tez hazırlanmışken, Osmanlı hakimiyetinin birinci dönem (1534-1623) de “Osmanlı İdaresinde Bağdat (1534-1623)” adıyla Erdinç Gülcü tarafından doktora çalışması olarak hazırlanmıştır. Diğer dünyanın 1700 yılından sonraki tarihlerde yıllık dönemde dönem süren Kölemen Valilerin Yönetimi halen Cabir Duysak tarafından kişi tarafından hazırlanırken, ondan sonraki dönem Ebubekir Ceylan tarafından “Osmanlı Merkezileşme ve Modernizasyon in the Province of Baghdad, 1831-1872 (Osmanlı Bağdatında Merkezleşme ve Modernleşme, 1831-1872”, adı altında tezi olarak hazırlandı. 1623-1638 Safevî hakimiyeti ile 1638-1703 ikinci Osmanlı hakimiyeti, şehir tarihi açısından, bugüne kadar çalışılmamış olup, bu noktaya işlemeye yönelmiştir. karar kılınmıştır.Tanıtım Metni