Zıpçıktılar

İlk defa 3 Aralık 1924'te Tevhid-i Efkâr gazetesinde tefrika edilmeye başlanan ve 1925'te kitap olarak basılan Zıpçıktılar, 1941 ve 1943'te bazı bölümler Deli Gönlüm adıyla yeni harflere aktarılmıştı. Zıpçıktılar, Fatih'te yaşayan ve görücü bir şekilde evlenmek istemeyen genç bir bilginin peşinden koşa koşa bir zampara bir delikanlının, çeşitli ayak oyunlarıyla hayata geçebilmek, daha sonra da cinayet ve yasak aşkla gölgelenecek bu çok hareketli evlilik sayesinde, Şişli'de bir apartmanın sınıf atlamasının hikayesidir. Romanın ilk kısmı, delikanlının evliliğinin gerçekleşmesi için yapılan uğraşlar ve yasak aşkı, ikinci kısmı ise Şişli'deki apartman hayatlarıdır. Peyami Safa, romanın gerek Fatih'in konulduğu ilk bölümde, gerekse Şişli'deki “çarpık”ların ele alındığı ikinci kısımda, sağlanan modernleşme adı altında Batı etkisine tabi tutulmadan teslim edilmesine karşı beslenme ve muhafazakâr bir refleksle reaksiyon vererek geleneksel mahallelere sirayet etmeyen bu etkiyi, tüm çökmesine neden tehlikeli bir şekilde. Bununla birlikte Doğu ve Batı'yı iki farklı kutup halinde ele alan roman, kadın ve erkeği aynı ölçüde kutuplaştırmaz. Mertlik göstermek için gereken yerde kadınların önden gittiği, dediğini erkeklere fiziksel şiddet uygulanan, sıcaklıkta boğuştuğu ve aciz kaldığı, bir tarafın diğer tarafa dönüştüğü ve bu döngünün farklı dönemlerde tekrarlandığı sahnelerle, yer akışkan bir toplumsal cinsiyetin çizip romanın trajik sonunu “Türk erkeği” için bir ahlâk ilee dönüştürerek. Türknda alışık kullanım ürünleri, “kötü edebiyat kadın” tarafından başarısızlığa uğratıldı ve çeşitli acılardan kurtulmaktan pişmanlık duyan bir erkekten değil, bizzat bunlardan sahip olandan, “ahlâksızdan” verilen bir derstir bu. Nahid Sırrı Örik'in, “…bir takım iddialı ve güya edebî romanlardan daha canlı ve muvaffakiyetli bir kitap…” olarak değerlendirdiği Zıpçıktılar'ı, Çimen Günay-Erkol'un titiz sunum ve notlarıyla sunulmaktadır.Tanıtım Metni